De consumentenprijsindex blijft op een hoog niveau, met 135 punten in maart. Dit prijsniveau schommelt enigszins, maar ligt al ongeveer een jaar boven 130 punten, een duidelijke stijging ten opzichte van de 115 punten gemiddeld in kalenderjaar 2021. De industrieprijsindex steeg flink door naar 164 punten en de afboerderijprijs steeg naar 187 punten; voor beide een ongekend hoog niveau.
Prijsontwikkeling
De consumentenprijsindex ligt in maart op 135 punten. De prijsindex schoot voorjaar 2022 met een ongebruikelijke sprong omhoog van 116 punten in januari naar 131 punten in mei. Dat was in reactie op de oorlog in Oekraïne, waardoor kosten duidelijk stegen. Niet alleen personeels- en logistieke kosten van de retail zijn gestegen, ook de inkoopprijs van varkensvlees. De inkoopprijzen bleven hoog in 2022. In januari 2023 zijn de prijzen af boerderij en de industrieprijs aan een nieuwe opmars begonnen. De industrieprijsindex steeg van gemiddeld 142 punten in de tweede helft van 2022 naar 164 punten in maart 2023.
Dit hangt samen met een duidelijk afnemend aanbod van varkensvlees in de EU, en daarmee een veranderde balans in vraag en aanbod. Ook de afboerderijprijs steeg in de afgelopen maanden, want deze hangt sterk samen met de industrieprijs. Waar de index van afboerderijprijzen op gemiddeld 153 punten lag in de tweede helft van 2022, steeg deze door naar 187 punten in maart 2023. Varkenshouders hebben te maken met fors gestegen prijzen van vooral veevoer.
Met deze prijsniveaus echter schrijven varkenshouders weer zwarte cijfers. De stijgende industrie- en af boerderijprijzen ook gevolgen hebben voor een verdere ontwikkeling van de consumentenprijs is onbekend.
Achtergrond keten en prijsvorming keten
Het varkensvlees wordt in de supermarkt of bij de slager gekocht. Supermarkten en slagers kopen varkensvlees van de vleesindustrie. Die bestaat uit slachterijen en vleesverwerkers. Slachterijen kopen vleesvarkens van veehouders rechtstreeks of via veehandelaren. Veehouders produceren vleesvarkens in gespecialiseerde bedrijven of gesloten bedrijven. Zeugenbedrijven zijn belangrijke toeleveranciers van biggen voor de gespecialiseerde bedrijven. De gesloten bedrijven produceren de eigen biggen.
Toelichting op drie niveaus
Circa 60% van het varkensvlees en 80% van de vleeswaren wordt in de supermarkt gekocht. Daarnaast loopt ongeveer 35% van het varkensvlees via de buitenhuishoudelijke markt (horeca, ziekenhuizen enzovoort). Consumenten kopen meer varkensvlees in januari, vaak aangemoedigd door reclameacties. Verder wordt meer vlees gekocht in het barbecueseizoen en is er een piek in december. Supermarkten kopen varkensvlees hoofdzakelijk van de Nederlandse vleesindustrie. De verwerking van varkensvlees is voor een belangrijk deel gekoppeld aan de slachterijen.
De grootste vier slachterijen hebben een aandeel van circa 90%. Er zijn in 2022 in Nederland circa 17,2 miljoen varkens geslacht. De vleesindustrie slacht en verwerkt de dieren tot vers vlees en vleeswaren, die voor een groot deel worden geëxporteerd. Voor de productie wordt ook varkensvlees geïmporteerd. De zelfvoorzieningsgraad van de Nederlandse varkensvleesketen ligt op ruim 300%. De in totaal circa 2.600 bedrijven met vleesvarkens produceren bijna 18 miljoen vleesvarkens. Hiervan worden ongeveer 0,9 miljoen dieren geëxporteerd. Daarnaast worden er circa 7 miljoen biggen over de grens verkocht.
Prijsvorming
De prijsontwikkeling van het pakket varkensvlees dat de consument in de supermarkt koopt, is opvallend vlak, zij het dat de gemiddelde prijs in het najaar, vooral in november, iets hoger ligt. De retail heeft een eigen prijsbeleid dat beperkt beïnvloed wordt door de inkoopprijs. Het prijsniveau bij concurrenten, promotieacties en de rol van vlees in het totale productassortiment van supermarkten spelen ook een rol. Prijsbewegingen van industrie (producentenprijs) en boeren (af boerderij) vertonen daarom nauwelijks samenhang met de consumentenprijs.
Voor de handel tussen de slachterijen en supermarkten worden jaarcontracten gebruikt. Daarbinnen vindt per vier weken overleg plaats over reclameacties. Afhankelijk van onder andere het weer vinden dagelijks correcties plaats op de bestelde volumes. Slachterijen geven de prijsbewegingen op hun afzetmarkt door aan de varkenshouders. De markten voor varkens en varkensvlees in Noordwest-Europa zijn nauw met elkaar verweven. De prijsvorming is vrij. Door de seizoenseffecten in de afzet op detailhandelsniveau schommelen ook de wekelijkse slachterij- en handelsnoteringen of opbrengsten van vleesvarkens. De EU heeft zelfvoorzieningsgraad in varkensvlees van ruim 120%, wat betekent dat de prijsvorming invloed ondervindt van de prijzen op derde markten buiten Europa.
Prijsindices
De consumentenprijsindex (CPI) is gebaseerd op varkensvlees bij supermarkten en slagers. De producentenprijsindex (PPI) is gebaseerd op de opbrengstprijzen van producenten van vers of gekoeld varkensvlees bij afzet naar het binnenland. De af-boerderijprijs is gebaseerd op de wekelijkse noteringen voor slachtvarkens. De indices zijn herzien, waarbij het jaar 2015 op 100% is gezet.
