Tijdens het nationale PRRS-symposium in Ede op 18 maart werden de resultaten van de voorlopersgroep gepresenteerd. Ervaringen en resultaten uit deze groep zijn belangrijk in de volgende stap naar een PRRS-vrij Nederland in 2040. Deelnemers zagen dat de aanpak van PRRS absoluut voordeel oplevert, maar geven ook aan behoefte te hebben aan een ‘stok achter de deur’. Die lijkt gevonden met de volgende stap. Vanaf later dit jaar wordt de PRRS-aanpak namelijk voor individuele bedrijven geborgd in Holland Varken.
Varkensdierenarts Tijs Tobias van Royal GD liet op het PRRS-symposium de resultaten zien van de voorlopersgroep PRRS. De voorlopersgroep is een initiatief binnen het Nationaal PRRS-plan van de Coalitie Vitale Varkenshouderij (CoViVa). Binnen de voorlopersgroep werken sinds 2022 49 varkenshouders samen met hun dierenarts actief aan het terugdringen van PRRS op hun bedrijf. De ervaringen en resultaten dienen als voorbeeld en inspiratie voor andere varkenshouders om eveneens stappen te zetten richting een PRRS-vrije bedrijfsvoering.
Uit het voorloperproject blijkt dat de aanpak van PRRS veel positieve effecten heeft. Diergezondheid, dierwelzijn en productie varen er wel bij. “Maar het is ook niet zo makkelijk”, vertelt Tijs Tobias. “Het vraagt om structurele aanpassingen, doorzettingsvermogen, doorpakken en lef.”
Waarom PRRS aanpakken?
PRRS kost een varkenshouder veel geld door vroeggeboortes, slechte biggen, sterfte, secundaire infecties en antibioticagebruik. Factoren die ook bijdragen aan een verminderd dierwelzijn. “Genoeg argumenten om PRRS aan te pakken”, aldus Tijs Tobias. Ook economisch gezien is het bekend dat een uitbraak van PRRS aanzienlijke schade kan veroorzaken. De kosten liggen tussen de 4,10 en 8,30 euro per gespeende big.
Als je met PRRS aan de gang gaat en je bedrijf PRRS-vrij wordt of er minder last van hebt, dan levert dat veel werkplezier en gemak op. Wat ook belangrijk is: het is niet onhaalbaar. Een PRRS-vrij bedrijf krijgen is niet makkelijk, maar wel mogelijk. Dat hebben eerdere resultaten aangetoond.
Voorbereidingsfase en voorlopersgroep
De voorbereidingsfase begon in 2021. In 2022 startte het voorlopertraject. Vanaf toen zijn hulpmiddelen ontwikkeld, zoals een flowdiagram waarmee varkenshouders en adviseurs hun PRRS-situatie in kaart kunnen brengen. Ook is er een monitoringssysteem ontwikkeld en getest. Daarnaast werd een beloningssysteem opgezet met brons, zilver en goud als statussen. Doel was niet direct PRRS-vrij te worden, maar wel structureel aan de slag gaan met PRRS binnen de Nederlandse context.
Binnen de voorlopersgroep zijn 49 varkenshouders gestart in 2022, waarvan er eind 2024 nog 44 deelnamen. Vier bedrijven zijn gestopt met het bedrijf, één deelnemer stapte in het eerste jaar uit het programma. Deelnemende varkenshouders maakten samen met een adviseur, meestal een dierenarts, een plan van aanpak. Dit plan fungeert als een soort bedrijfsgezondheidsplan specifiek voor PRRS, waarin de situatie, doelen, interne en externe biosecurity en geplande acties werden beschreven. De uitvoering ervan was vormvrij en kon door de veehouder en dierenarts zelf worden ingevuld.
Het bemonsteringsschema werd getest: elke drie à vier maanden werd bloed afgenomen bij gespeende biggen of vleesvarkens om te controleren op virus en/of antistoffen. Jaarlijks werd extra informatie verzameld via vragenlijsten, waarin onder andere kengetallen, ervaringen en antibioticagebruik werden opgenomen. Ook werd onderzocht welke PRRS-virussen aanwezig waren, om te bepalen of nieuwe stammen waren geïntroduceerd of dat er sprake was van infecties met voor het bedrijf bekende stammen.
Resultaten uit het voorlopersproject
Om de PRRS-status van een bedrijf helder te classificeren, zijn er drie verschillende bedrijfsstatussen op basis van bloedbepalingen:
- Brons: PRRS-virus wordt gevonden op het bedrijf.
- Zilver: Alleen PRRS-antistoffen worden aangetroffen.
- Goud: Geen PRRS-virus en geen antistoffen gevonden zonder vaccinatie van de zeugen.
Eén bedrijf behaalde drie jaar op rij goud. Andere bedrijven wisselden tussen brons en zilver. Sommige bedrijven die eerst alleen antistoffen hadden, bleken later toch een introductie van virus te hebben, terwijl anderen juist van virusdetectie naar alleen antistoffen gingen.
Wat levert PRRS-aanpak op?
Uit de vragenlijsten en monitoring bleek dat het aanpakken van PRRS een duidelijke invloed had op de diergezondheid en technische resultaten:
- Op deelnemende bedrijven daalde het aantal doodgeboren biggen.
- De uniformiteit van biggen bij spenen nam toe.
- Antibioticagebruik bij gespeende biggen daalde in 2023 met bijna 28 procent, terwijl de landelijke trend in 2023 juist een stijging van ongeveer tien procent liet zien.
- De uitval daalde in alle diercategorieën en de groei steeg.
Uit het onderzoek komt naar voren dat bij ‘zilveren’ bedrijven de uitval lager is en de vruchtbaarheid beter dan op ‘bronzen’ bedrijven.
Waardoor verbetering?
Succesvolle bedrijven zetten vooral in op biosecurity en gezondheidsmanagement, zoals all-in all-out management. Dit resulteerde in betere uniformiteit bij spenen en een verminderde verspreiding van ziektes. Minder bedrijven testten PCR-positief op PRRS en veldvirus werd minder vaak aangetroffen. Ook waren klinische verschijnselen van PRRS minder frequent zichtbaar.
Ervaringen uit de praktijk
Dierenarts Klaas Visscher van Coöperatie Varkensartsen is één van de dierenartsen in het voorlopertraject. Hij benadrukt het belang van samenwerken binnen bedrijven: “Er zijn zoveel factoren die invloed hebben. Het is essentieel om samen met de mensen in de stal te kijken wat het beste werkt voor dat specifieke bedrijf.” Extra aandacht voor biosecurity loont. Een concreet voorbeeld is de aanpassing van mestafvoer op het bedrijf van een deelnemende varkenshouder: door mest verder van de stal weg te pompen, hoefden mestauto’s niet meer bij de stal te komen, waardoor de biosecurity verbeterde.
Varkenshouder Hennie Korten zat met zijn bedrijf met 1.150 zeugen ook in het voorlopertraject. Ook hij ziet de voordelen van deelname. Zijn bedrijf was al bezig met PRRS en hij zag in dat de aanpak niet alleen op bedrijfsniveau kon plaatsvinden. “We kunnen dit niet alleen. Er moet een stok achter de deur komen,” stelt Korten. Zijn personeel werd actief meegenomen in het proces, waarbij Nederlandse medewerkers hielpen om Poolse collega’s te motiveren. “Een PRRS-uitbraak heeft impact op het werk en op de medewerkers. Dat moet iedereen begrijpen.” Korten werkt met HyCare . Hij ging in samenwerking met Boehringer Ingelheim op zoek naar de zwakke plekken in zijn bedrijf en voerde actief verbeteringen door. “Chauffeurs komen nu niet meer bij ons in de stal. Vrachtwagens blijven een stukje van de deuren af. Biggen die overblijven mengen we niet meer overal, maar plaatsen we in een bepaalde afdeling. Ook hebben we de fokkerij in eigen hand genomen, dat viel samen met feit dat onze subfokker stopte”, vertelt de varkenshouder.
“Klaar voor de wedstrijd”
De varkensdierenarts van Royal GD vertelt dat het voorlopertraject de sector veel waardevolle informatie heeft opgeleverd. “We kunnen daarbij concluderen dat PRRS-vrij worden veel meer leeft dan vier jaar geleden. We hebben nu getraind en zijn klaar om de wedstrijd aan te gaan”, stelt hij.
Samengevat de conclusies uit het voorlopertraject:
- Zet in op gezamenlijke actie vanuit de sector, ingebed in certificering
- Formuleer een ambitieus doel en een concreet plan
- Laat zien wat de meerwaarde is van ‘PRRS-vrij’ boven ‘beheersing’
- Bereken wat PRRS-vrij worden oplevert
- Bied aansprekende voorbeelden
- Bied praktische tools voor erfbetreders
PRRS-aanpak in de toekomst
Hoe gaat bovenstaande in de praktijk vorm krijgen? Floortje Herder van de POV presenteerde daarvoor het PRRS-plan voor de komende periode. Het doel is om in 2040 als Nederland PRRS-vrij te worden. Hierbij worden ervaringen uit het buitenland en uit het voorlopertraject meegenomen.
De aanpak bestaat uit drie pijlers:
- Ieder bedrijf maakt een eigen bedrijfsplan van aanpak. Dit gebeurt samen met de dierenarts en eventueel andere adviseurs. Dit werkt vergelijkbaar met een bedrijfsgezondheidsplan, maar dan specifiek voor PRRS. Elk jaar wordt het bedrijfsplan geactualiseerd.
- Biosecuritycheck: deze wordt jaarlijks geactualiseerd, bij voorkeur samen met de dierenarts. Een biosecuritycheck helpt niet alleen om het bedrijf weerbaarder te maken tegen PRRS, maar ook tegen andere dierziekten.
- Monitoring: met een vast bemonsteringsschema wordt de status van het bedrijf bepaald, waarbij drie keer per jaar wordt bemonsterd.
Holland Varken als stok achter de deur
Eén van de leerpunten uit het Voorlopertraject is dat de sector behoefte heeft aan regie, een stok achter de deur. Dit wordt ingevuld door de PRRS-aanpak op te nemen in het ketenkwaliteitssysteem Holland Varken. Zo krijgen varkenshouders een extra stimulans om PRRS aan te pakken. De verwachting is dat hierop vanaf het eerste kwartaal van 2026 wordt gehandhaafd, al staat dit nog niet vast. “Maar je hoeft daar niet op te wachten”, benadrukt Herder. “Begin vandaag nog en neem contact op met je dierenarts.”
Tekst: Gerben Hofman
Beeld: Gerben Hofman en beeldarchief Prosu bv
