Consumentenprijs varkensvlees op hoog niveau

De consumentenprijsindex van varkensvlees bedroeg in oktober 112 punten, iets lager dan in augustus, maar nog steeds op topniveau. Vanaf het voorjaar is de prijs ruim 10% gestegen. De industrieprijs liep op naar 138 punten, 3 punten hoger dan in augustus en 10 punten boven de vorige piek in juni 2017.

De af boerderijprijs kwam op 148 punten, ruim 1 punt meer dan in augustus. Intussen lijken de prijsstijgingen tot rust te zijn gekomen. Dit hangt ook samen met een seizoensgebonden vraagpiek rond de kerst, en eveneens de viering van het Chinees nieuwjaar, die voor de industrie achter de rug is.

Ontwikkeling varkensprijzen

De industrieprijs steeg in de periode van augustus tot oktober van 134 naar 138 punten punten (+3%) en de prijs af boerderij van 146 naar 148 punten (+1%). De prijsniveaus liggen fors hoger dan in begin van het jaar. Beide prijzen schommelen doorgaans sterker dan de consumentenprijs. De consumentenprijs lag in januari 2019 op 104 punten en begon in de zomer aan een opmars tot de 113 punten in augustus. In oktober lag de prijs op 112 punten, een kleine 2% lager dan in augustus.

Vleesvarkenprijs

Prijzen in de hele keten stijgen mee met de aangetrokken wereldmarkt. De Afrikaanse Varkenspest in zowel diverse Centraal-Europese landen als (vooral) in oost-Azië, heeft de varkensproductie wereldwijd met naar schatting 20-25% doen krimpen. De wereldmarktprijs voor varkensvlees (FAO Pig meat price index) steeg tussen januari en oktober dit jaar met 22%. Prijsveranderingen verschillen echter sterk tussen landen. Zo is de marktprijs voor vleesvarkens in China begin november gestegen tot een piek van omgerekend 5 euro per kg levend gewicht, en intussen weer met circa 15% gedaald. In de VS is de prijs af boerderij echter niet gestegen. In Nederland zijn prijzen voor vleesvarkens door het psychologische plafond van 2 euro per kg geslacht gewicht gebroken.

Prijzen af boerderij en in de industrie staan eind 2019 wel onder druk en er vinden prijscorrecties plaats. Belangrijke reden hiervoor is het voor de industrie aflopen van de aantrekkende vraag richting de kerstperiode. Daarnaast is er ook een terugval te verwachten in de binnenlandse vraag naar varkensvlees in China. Eind januari is er Chinees nieuwjaar, wat traditioneel in familiesfeer en met relatief veel vleesconsumptie gevierd wordt. Gezien de transportduur van vlees vanuit Europa van circa 6 weken, is er na half december een iets minder grote vraag.

Achtergrond varkensketen

Het varkensvlees wordt in de supermarkt of bij de slager gekocht. Supermarkten en slagers kopen varkensvlees van de vleesindustrie. Die bestaat uit slachterijen en vleesverwerkers. Slachterijen kopen vleesvarkens van veehouders rechtstreeks of via veehandelaren. Veehouders produceren vleesvarkens in gespecialiseerde bedrijven of gesloten bedrijven. Zeugenbedrijven zijn belangrijke toeleveranciers van biggen voor de gespecialiseerde bedrijven. De gesloten bedrijven produceren de eigen biggen.

Toelichting varkensprijzen

Circa 60% van het varkensvlees en 80% van de vleeswaren wordt in de supermarkt gekocht. Daarnaast loopt ongeveer 35% van het varkensvlees via de buitenhuishoudelijke markt (horeca, ziekenhuizen enzovoort). Consumenten kopen meer varkensvlees in januari, vaak aangemoedigd door reclameacties. Verder wordt meer vlees gekocht in het barbecueseizoen en is er een piek in december. Supermarkten kopen varkensvlees hoofdzakelijk van de Nederlandse vleesindustrie, zeker sinds alle retailers hebben toegezegd om per 2015 voor vers varkensvlees mee te doen met het programma Varkensvlees van morgen, dat van Nederlandse bodem is. Voor een deel wordt dat vlees echter betrokken van Duitse slachterijen die Nederlandse varkens slachten. De verwerking van varkensvlees is voor een belangrijk deel gekoppeld aan de slachterijen. De grootste vier slachterijen hebben een aandeel van circa 90%. Er zijn in 2018 in Nederland 15,7 miljoen varkens geslacht. De vleesindustrie slacht en verwerkt de dieren tot vers vlees en vleeswaren, die voor een groot deel worden geëxporteerd. Voor de productie wordt ook varkensvlees geïmporteerd. De zelfvoorzieningsgraad van de Nederlandse varkensvleesketen bedraagt circa 330%. De in totaal circa 3.400 bedrijven met vleesvarkens produceren 18 miljoen vleesvarkens. Hiervan worden ongeveer 2 miljoen dieren geëxporteerd. Daarnaast worden bijna 7 miljoen biggen over de grens verkocht.

Prijsvorming varkensvlees

De prijsontwikkeling van het pakket varkensvlees dat de consument in de supermarkt koopt, is opvallend vlak, zij het dat de gemiddelde prijs in december iets hoger ligt. De retail heeft een eigen prijsbeleid, dat beperkt beïnvloed wordt door de inkoopprijs. Het prijsniveau bij concurrenten, promotieacties en de rol van vlees in het totale productassortiment van supermarkten spelen ook een rol. Prijsbewegingen van industrie (producentenprijs) en boeren (af boerderij) vertonen daarom nauwelijks samenhang met de consumentenprijs. Voor de handel tussen de slachterijen en supermarkten worden jaarcontracten gebruikt. Daarbinnen vindt per vier weken overleg plaats over reclameacties. Afhankelijk van onder andere het weer vinden dagelijks correcties plaats op de bestelde volumes. Slachterijen geven de prijsbewegingen op hun afzetmarkt door aan de varkenshouders. De markten voor varkens en varkensvlees in Noordwest-Europa zijn nauw met elkaar verweven. De prijsvorming is vrij. Door de seizoenseffecten in de afzet op detailhandelsniveau schommelen ook de wekelijkse slachterij- en handelsnoteringen of opbrengsten van vleesvarkens. De EU heeft de laatste jaren een flink gestegen zelfvoorziening in varkensvlees (tot circa 119% in 2018), wat betekent dat de prijsvorming in toenemende mate invloed ondervindt van de prijzen in derde markten buiten Europa.