In de preventie en bestrijding kunnen vier cruciale stappen onderscheiden worden, die allemaal belangrijk zijn om schade als gevolg van een AVP-uitbraak zoveel mogelijk te beperken.
1. Voorkom insleep in Nederland
Voorkomen van insleep kan alleen maar door voorzichtig te zijn met mogelijk besmette dieren en producten uit het buitenland. De belangrijkste maatregelen daarvoor zijn:
- Alleen importen van levende dieren, vlees en vleesproducten vanuit gebieden waar Afrikaanse varkenspest niet voorkomt. Denk ook aan vleesproducten die op persoonlijke titel worden meegenomen uit getroffen gebieden, bijvoorbeeld door vrachtwagenchauffeurs op de lange baan, forenzende buitenlandse arbeiders, jagers die in het buitenland jagen en toeristen.
- Verbod op swill-voedering en het alert zijn op het 'per ongeluk' blootstellen van varkens en wilde zwijnen aan mogelijk besmette voedselproducten (een achteloos weggegooid broodje salami op de hei of bij de kinderboerderij, of wilde zwijnen die toegang hebben tot keukenafval via vuilnisbakken of vuilnishopen). Varkenshouders dienen er ook alert op te zijn dat bezoekers geen etenswaren mee het bedrijf op nemen.
- Reiniging en ontsmetting van veetransportwagen die uit het buitenland terugkeren.
- Reiniging en ontsmetting van materialen die bij de jacht zijn gebruikt in of in de buurt van besmette gebieden.
Optelsom van veel kleine kansen
Het moge duidelijk zijn dat het hierboven om stuk voor stuk heel kleine kansen gaat dat op een dergelijke wijze Afrikaanse varkenspest in Nederland terecht komt. Maar veel kleine kansen maken uiteindelijk één grote. Bij insleep van het virus in Nederland is de grootste schade al geleden, zelfs al is de bestrijding vervolgens nog zo snel en efficiënt. Deze schade bestaat uit ernstige aantasting van het dierwelzijn, psychosociale schade voor betrokkenen, en ook grote economische verliezen voor de hele keten.
2. Beperk verdere verspreiding in Nederland
Insleep van het virus zal in eerste instantie altijd onopgemerkt gebeuren. Omdat het virus over het algemeen meer uitgesproken en ernstiger ziekteverschijnselen geeft dan klassieke varkenspest, is de verwachting dat een uitbraak van Afrikaanse varkenspest wel eerder zal worden opgemerkt. Toch zal er vermoedelijk wel enkele weken zitten tussen het moment van introductie en de eerste diagnose. In die fase kan het virus zich ongehinderd verder verspreiden naar andere bedrijven. Om dit zoveel mogelijk te beperken zijn onder alle omstandigheden maatregelen nodig:
- Beperken van het aantal contacten tussen varkensbedrijven. Dit geldt vooral voor diercontacten, maar ook voor indirecte contacten als persoonscontacten en contacten via mest, vrachtwagens en andere materialen.
- Veiliger maken van noodzakelijke contacten door (verplichte) hygiënische maatregelen.
3. Spoor een mogelijke besmetting snel op
Om een besmettelijke ziekte als Afrikaanse varkenspest in de kiem te smoren, is een snelle opsporing van een eerste nieuwe uitbraak essentieel. Een grote verantwoordelijkheid ligt bij de varkenshouder. Hij ziet zijn varkens elke dag en zal als eerste verdachte ziekteverschijnselen kunnen waarnemen. Het is daarbij wel essentieel dat snel de juiste vervolgstappen ondernomen worden om de ziekte in het laboratorium te bevestigen of uit te sluiten. Daarvoor bestaan er in Nederland enkele early warning-programma’s waaruit een verdenking van Afrikaanse varkenspest kan ontstaan.
- Melding van een verdenking aan de NVWA, op basis van ziekteverschijnselen op het bedrijf.
- Pathologisch onderzoek bij onder andere de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) en enkele aangewezen dierenartsenpraktijken op alle varkens die ter sectie worden aangeboden.
- Bij early warning verdenking van klassieke varkenspest wordt ook standaard op AVP getest.
4. Bestrijd een uitbraak snel en efficiënt
Een behandeling van de ziekte is niet mogelijk. Indien zich een uitbraak voordoet, zal de ziekte in eerste instantie ook bestreden moeten worden door middel van zoösanitaire maatregelen:
- Ruimen van besmette bedrijven, gevolgd door reiniging en ontsmetting
- Tracering van mogelijke contactbedrijven, gevolgd door quarantaine of preventieve ruiming
- Aanscherping van hygiënische maatregelen
- Vervoersverboden van varkens en varkensproducten
- Aanscherpen van surveillance in de regio waar de uitbraak plaatsvindt.
Preventieve ruiming hangt af van de situatie
Preventieve ruiming van bedrijven in de onmiddellijke nabijheid van besmette bedrijven zal mogelijk ook gebeuren, vooral omdat draaiboeken voor Afikaanse varkenspest veelal op klassieke varkenspest gebaseerd zijn. Omdat het Afrikaanse varkenspest-virus zich veel minder makkelijk verspreidt via indirecte contacten, is het echter maar de vraag in hoeverre een dergelijke maatregel effectief en dus te rechtvaardigen zal zijn. Het lijkt logisch om inzet van deze maatregel te laten afhangen van de actuele situatie tijdens een mogelijke uitbraak.
Vaccineren niet mogelijk
Er is geen vaccin tegen Afrikaanse varkenspest beschikbaar, dus vaccineren is niet mogelijk om de ziekte te bestrijden.
