Zestien burgers, verenigd in het Brabants burgerplatform, daagt de Nederlandse Staat voor de rechter vanwege de stankoverlast die megastallen veroorzaken. Hun eis: betere bescherming door de overheid tegen de overlast van de intensieve veehouderij. Ze beroepen zich daarbij op het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Vergelijkbaar met de Urgenda-zaak, waarin de Staat op de vingers werd getikt. De hamvraag luidt: zijn boeren uiteindelijk de dupe?
Door Ruben Lijzenga, redactielid Varkensbedrijf.nl
Iedere veehouder in Nederland heeft zich te houden aan de Wet Geurhinder Veehouderij (WGV). Hierin is vastgelegd aan hoeveel geurhinder omwonenden blootgesteld mogen worden. Volgens de dagvaarding van het burgerplatform wordt door uitzonderingen in de wet en overmatige bescherming van eerder, door veehouders, verworven rechten het woongenot van burgers geschonden.
Stankoverlast verstoort woongenot
In de dagvaarding stellen zij het volgende: ‘De Staat handelt onrechtmatig door het grondrecht van ongestoord woongenot van eisers in strijd met zijn rechtsplicht daartoe niet adequaat te beschermen. De Staat schendt daarmee artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, de artikelen 21 en 22 van de Grondwet en de maatschappelijke zorgvuldigheidsnorm van artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek.’
Als een wetsbepaling strijdig is met een internationaal verdrag, moet deze door de rechter onverbindend worden verklaard of zo worden uitgelegd dat zij niet meer strijdig is met dat verdrag. Daarom stapt een groep burgers nu naar de burgerlijke rechter. Zij worden bijgestaan door advocaat Nout Verbeek uit Groningen. In hun strijd werken zij samen met het Brabants Burgerplatform, de stichting die opkomt voor de belangen van de burgers in het buitengebied in Brabant.
Stap naar Burgerrechter laatste reddingsboei
Op NPO Radio 1 deed voorzitter van het Brabants Burgerplatform Geert Verstegen zijn beklag: “Mensen weten niet meer wat ze moeten doen. De stank is zo erg dat mensen naar de Burgerrechter stappen.” Eerdere juridische stappen richting de bestuursrechter gaven nul op het rekest. Want varkens stinken nu eenmaal en zolang dit binnen de vastgestelde normen valt, is dat toegestaan. Dit is dus een laatste reddingsboei voor Verstegen. Hij stelt: “Je kunt wel je oren dichtstoppen, maar niet je neus.” Dat zou je eens moeten zeggen tegen inwoners op de Veluwe die strijden tegen de opening van Lelystad Airport, is de bescheiden mening van uw redacteur.
Toch heeft deze juridische stap kans van slagen. Zo heeft de Commissie Biesheuvel eerder al geconstateerd dat de stankoverlast op sommige plekken veel te hoog is. Verstegen spreekt zelf over een “vernietigend rapport dat de burgers volledig steunt.” In een artikel van AD acht hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans de omwonenden op voorhand niet kansloos. Mede door de Urgenda-zaak. Hij verklaarde: “Daar bleek dat de Staat niet alleen in moet grijpen bij acuut gevaar maar ook als op termijn schade dreigt. Wellicht is dat hier ook van toepassing.”
Daar heeft Voermans een punt. In een onderzoek van het RIVM werd eerder nog gesteld dat omwonenden van intensieve veehouderijen niet alleen last hebben van de stank, maar ook irritatie hebben aan ogen en luchtwegen. In de directe omgeving wordt ook vaker longontsteking en een verlaagde longfunctie geconstateerd. Hoogleraar preventieve geneeskunde Onno van Schayck op
NPO Radio 1: “Dus er is genoeg reden om er zeer zorgvuldig mee om te gaan. Ik ben geen jurist, maar ik denk dat er een reden is om ons zorgen te maken over megastallen.”
Ammoniak boosdoener
De stankoverlast wordt veelal veroorzaakt door de vorming van ammoniak. Die ontstaat wanneer urine en mest gezamenlijk worden opgevangen. Luchtwassers bieden hierbij uitkomst door de uitgaande stallucht te filteren. Alleen over de effectieve werking zijn al jaren verschillende twijfels. Verstegen stelt dat de luchtwassers 85 procent van de stank zouden reduceren, maar in de praktijk slechts 40 procent reductie bewerkstelligen. Een oplossing zou zijn om de urine en de mest bij de bron te scheiden. Varkens zijn aangeboren zindelijk en het kan aangeleerd worden om op een toilet te mesten. Op dit moment lopen er verschillende onderzoeken via onder andere de Wageningen Universiteit en Van Hall Larenstein om de vorming van ammoniak en methaan tegen te gaan.
POV verbaasd en teleurgesteld
De Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV) heeft het AD laten weten verbaasd en teleurgesteld te zijn over de rechtszaak. Voorzitter Linda Janssen haalt aan dat varkenshouders al volop bezig zijn met dit onderwerp. “Vergeet niet, het is voor een boer ook niet prettig als er overlast is voor de omgeving. (…) wij doen er alles aan om de hinder te beperken.”
Varkenshouders blijven overwegend binnen de vergunningsruimte die de overheid biedt. Dat stelt ook advocaat Nout Verbeek, die de kar voor het Burgerplatform juridisch trekt. Volgens Verbeek hadden de vergunningen nooit moeten worden toegekend. Vandaar ook dat de Staat voor de rechter wordt gesleept. Derhalve mogen we concluderen dat het geen rechtstreekse aanval is op de varkenshouders. Al wordt wel gepleit voor betere luchtwassers en een inkrimping van de veestapel. Zodoende komt dit toch weer op het bordje van de boer terecht.
